“Ik kan eigenlijk geen regenboogzebrapad meer zien”, aldus Rob Jetten op de, “D66-middag”, aldus een NRC-journalist. Dit congres, gekenmerkt door D66-prominenten die als een soort fata morgana verschenen en een kandidatenlijst die sneller wisselde dan de migratiestandpunten van de moederpartij, is er een voor de geschiedenisboeken.

Bink Ido Heemskerk & Niels Koppelaar

Je zou zeggen dat we na het spektakel van het Wintercongres, compleet met potentiële moties van wantrouwen en emotionele uitschieters, tijdens de 101e ALV een beetje rustiger vaarwater zouden betreden. Maar nee hoor, niets was minder waar. Dit keer streek de vereniging neer in het zonovergoten Utrecht, met het optimisme van een groep die dacht dat goed weer gelijk stond aan een fijn congresweekend – tot bleek dat tropische temperaturen en een congreslocatie zonder airco niet de gouden combinatie zijn die je zou hopen. Met honderd zweterige JD’ers in één ruimte en de luchtvochtigheid van een gemiddeld regenwoud kon het alleen maar een feestje worden. 

Die zweterige sfeer werd doorgezet in het hostel, een sauna waar airconditioning een luxe bleek. Maar goed, JD’ers zijn veerkrachtig en er moest belangrijker werk verzet worden: roddels verzamelen tijdens de borrel. Vooral over de LB-kandidaturen die op het laatste moment nog uit de lucht kwamen vallen – alsof we een politieke variant van Love Island draaiden – en de mogelijke schorsing van een LB-kandidaat die die avond ook ontbrak. Er leek zelfs een sportieve pendelgroep te zijn die heen en weer liep tussen het geschorste lid en de borrel. 

De sfeer zat er bij de borrel in ieder geval goed in, en het gros kroop verstandig op tijd onder de dekens. Of dat tot echte slaap heeft geleid in die hitte? Laten we zeggen: de wallen logen er niet om.

Toen het congres eenmaal begon, werd het al snel overspoeld door Tweede Kamerleden van D66. De hitte had ook op hun effect, want rond deze periode kwam de D66 fractie met een aantal koerswijzigingen. Na het congresweekend flirt D66 opeens met strenger asielbeleid. Terwijl tijdens het congres Anne-Marijke Podt met volle overtuiging nog de oude migratiestandpunten stond te verdedigen. Wat is onze moederpartij toch goed te volgen.  Of het goede wijzigingen zijn, mag ieder lid natuurlijk helemaal zelf bepalen – zo werkt een liberale vereniging immers – maar het was op z’n minst opmerkelijk dat op zaterdag nog met volle overtuiging de migratiestandpunten van D66 werden verdedigd, terwijl diezelfde standpunten een week later ineens radicaal anders waren. Timing is everything.

Het zegt wel iets over de nieuwe toon van de partij: strategisch, strak in het pak, electoraal aantrekkelijk

En nog even over Rob Jetten. Zijn speech was er eentje voor in de boeken. Niet per se vanwege de politieke inhoud, maar eerder omdat hij met droge ogen tussen de “doorbraken” verklaarde dat hij “eigenlijk geen regenboogzebrapad meer kon zien”. Opmerkelijk? Ja. Terecht? Niet helemaal. Het zegt wel iets over de nieuwe toon van de partij: strategisch, strak in het pak, electoraal aantrekkelijk – maar met de fundamentele vraag of we onderweg niet ergens onze kernwaarden op een terras in Den Haag zijn vergeten. De idealen lijken in ieder geval de achterdeur uit om ruimte te maken voor het nieuwe richtsnoer: de kiezersonderzoeken. Die moeten D66 koste wat kost uit de politieke irrelevantie redden. Of dat gaat werken? Waarschijnlijk niet. 

Kandidatenchaos deluxe

Over kernwaarden gesproken: het LB-kandidatenblok liet ook weer eens zien wat echt belangrijk is op een JD-congres. Er kan driedelige Netflix docu gemaakt worden over de reis van de LB-kandidaturen, maar lang verhaal kort: Habemus Papam! Bestuur Smook I is een feit. Hoe we daar zijn gekomen? 

Het begon allemaal maanden geleden met een OrCo die op z’n zachtst gezegd wanhopige recruiter vibes uitstraalde. En hoewel de missie “kandidaten vinden” technisch gezien geslaagd was, had niemand gerekend op wendingen die zelfs een Wie is de Mol?-seizoen overtreffen. Kandidaat erin, kandidaat eruit, kandidaat schuift op, kandidaat verdwijnt in de nacht. 

Bij de functie van extern werd het helemaal spannend. Aanvankelijk hadden Tino en Yarnick zich gemeld voor deze functie, maar besloten ze – in ware friendship is magic stijl – dat ze samen extern wilden gaan doen. Dus schoven ze allebei door naar andere functies: Tino naar secretaris, Yarnick naar profilering. Slimme zet, zou je denken. Tot Yarnick zich last minute toch terugtrok, en het hele plan als een kaartenhuis in elkaar stortte. Alsof dat nog niet genoeg was, kwam Naomi vanuit het voorzitterschap ineens opduiken als kandidaat voor profilering, samen met Senna die – alsof ze uit het niets was gespawned – een uur later ook ineens voor diezelfde functie ging. Extern bleef ondertussen leeg achter, maar Tino wilde vanuit zijn secretarisstoel ook die functie wel claimen (zo werkt het natuurlijk niet). Degene die uiteindelijk overbleef in het hele stoelendansspektakel, stond dus op een plek die eigenlijk niet eens zijn eerste keuze was. Gotta respect the effort.

En dan de voorzitterssoap. Hoe ga je van drie kandidaten naar twee, weer naar drie, en uiteindelijk weer terug naar twee? Vraag het de sterren want die weten het waarschijnlijk beter dan de OrCo. De enige kandidaat die het hele traject stabiel in de lijst bleef staan is het uiteindelijk niet geworden. Maar als je ondanks alle chaos om je heen stug blijft campaignen alsof je leven ervan afhangt, verdien je op z’n minst een honorable mention in dit verslag.

Op het congres werd het niet rustiger.  Bij het vaststellen van de agenda waren er uiteindelijk drie wijzigingen rondom de kandidaturen. Het verkiezingsblok zelf voelde meer als een gladiatorenarena dan een vragenronde. De ALV draaide op volle toeren, gewapend met kritische vragen en een vleugje passief-agressieve nieuwsgierigheid. De OrCo zelf? Die trapt de adviezen tegenwoordig af met de disclaimer “We zijn kritischer dan normaal zodat de ALV goed geïnformeerd is.” Wat volgde leek af en toe meer op een roast dan een objectieve risico-analyse van de kandidaten die vervolgens zelf (al dan niet bewust) alle kritiekpunten van de OrCo bevestigden. Maar goed, als je het LB haalt na zo’n vuurdoop, stop je hopelijk niet voortijdig… toch?

De inhoud

En dan, inhoudelijk. Surprise, surprise: er zijn tijdens het congres veel minder moties behandeld dan gepland, maar als we eerlijk zijn was dit wel in lijn met de verwachtingen. Door de congreszaal ging – vooral op de zaterdag – een storm van LB-kandidaturen rond. Toch zijn er wél moties besproken, en de toon werd meteen gezet. De indiener van een motie over het niet verhogen van de NAVO-norm naar 5% had een lichte domper aan het begin. Blijkbaar was de JD met de huidigie geopolitieke situatie niet toe aan het beperken van de defensieuitgaven. Als kers op de taart voor de indiener kwam Jan Paternotte nog even na de motie prediken over ‘het belang van een sterke defensie’ en ‘extra steun aan Oekraïne’. Hierbij kon Jan het niet laten om de motie nog even publiekelijk af te serveren. Nu kan je de vraag stellen of het nou wel zo redelijk was van de congresvoorzitters om deze motie precies op dit moment te behandelen? Maar wreedheid zit nou eenmaal in de functieomschrijving. 

En alsof dat nog niet genoeg was, liepen de emoties even iets op bij Politieke Motie 41. Deze motie, ingediend door de werkgroep Buitenlandse Zaken en Defensie, stelde voor om Kaliningrad – de Russische exclave tussen Polen en Litouwen – volledig te blokkeren als drukmiddel in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Toen de indiener begon te spreken, was er wat ophef in de zaal. De woorden ‘oorlogsverklaringen’ en ‘onacceptabel’ hingen ineens zwaar in de lucht. De spanning liep zo hoog op dat zelfs het Landelijk Bestuur moest inspreken om ‘het vuur te blussen.’ Uiteindelijk kwam de verklaring van de indiener: de motie was niet serieus. Wat een hilariteit. De motie is uiteindelijk bijna unaniem verworpen. Misschien raken we als JD langzaam ons activistische randje kwijt?

Maar gelukkig was niet alles van dit niveau. Er was zelfs een resolutie van de werkgroep Economische Zaken, Financiën en Sociale Zaken. En als je denkt dat resoluties altijd stoffig zijn, dan heb je deze gemist. Het stuk zette stevig in op eerlijker belastingheffing, meer loonruimte voor werknemers en progressieve erfbelasting – allemaal keurig onder het label ‘sociaal-liberaal verantwoord’. Dat klonk al vrij links, maar voor sommigen kon het niet ver genoeg gaan. Er werden verschillende amendementen voorgesteld die opriepen tot bijvoorbeeld maatschappelijk verantwoord licentiëren, een missiegedreven industriebeleid en het loslaten van economische groei als ultiem doel. Deze voorstellen haalden het niet – vrijwel alle progressieve toevoegingen werden weggestemd. Dus ja, de JD is nu officieel tegen belastingontwijking. Maar een radicaal nieuw economisch verhaal? Dat bewaren we voor een volgende ALV. Welkom in de 21e eeuw.

Al met al weer een geslaagd JD congres. Wat het hoogtepunt was? Dat was een moment op zaterdag. Een jong lid had een eerste motie ingediend over de fysieke toegankelijkheid van de openbare ruimte, een onderwerp wat haar erg aan het hart ging. De sfeer die ontstond bij deze motie was warm en hartelijk. Nadat deze motie unaniem was aangenomen liet het lid een kreet van blijdschap los dat menig hartjes in de zaal heeft doen breken. Zo zie je maar weer: tussen de moties en kandidatenchaos blijft de JD een warme plek, en dan hebben we het niet alleen over de temperatuur in de zaal.

Bron foto: Verstrekt door het Landelijk Bestuur